‘U staat aan de verkeerde kant van de geschiedenis’ - brief aan DAAD, Deutscher Akademischer Austauschdienst (2024)

Beste meneer Joybrato Mukherjee,

Het is een eer om genomineerd te zijn voor de DAAD-kunstenaarsresidentie in Berlijn, die deel uitmaakt van de Duitse Academic Exchange Service waarvan u de voorzitter bent. Helaas moet ik deze nominatie om verschillende redenen afwijzen.

Als eerste uw beslissing in uw functie als rector van de Universiteit van Keulen om het Albertus Magnus-hoogleraarschap aan de Joods-Amerikaanse politieke theoreticus Nancy Fraser in te trekken vanwege haar ondertekening van een brief, met de namen van meer dan vierhonderd andere filosofen, waarin solidariteit wordt betuigd met het Palestijnse volk en waarin het ‘aanhoudende en snel escalerende bloedbad dat Israël aanricht in Gaza’¹ wordt veroordeeld.

Ik kan mij niet voorstellen hoe u, als vertegenwoordiger van een Duitse staatsinstelling, vindt dat u het recht heeft om Joodse mensen voor te schrijven wat ze geacht worden te denken of te zeggen over de misdaden van de Israëlische bezetting. Ik ben ontzet door uw antisemitische relaas dat het Israëlische regime gelijkstelt aan de wereldwijde Joodse diaspora. Ik begrijp niet hoe u, gezien de brute geschiedenis en de schande van de Holocaust en de massale vervolging waarbij Joden, Roma en Sinti, maar ook queers en communisten werden vermoord, vandaag de dag actief bijdraagt aan een cultuur waarin de onderdrukking van meningsuiting van mensen die geconfronteerd worden met genocide, wordt genormaliseerd.

Wat een duistere stand van zaken dat ik u moet herinneren aan Artikel 5 van de Grondwet voor de Bondsrepubliek Duitsland (Grundgesetz), opgesteld na de val van het naziregime om autoritaire kantelmomenten te voorkomen, zoals degene die ons huidige moment kenmerkt, waarin staat dat: ‘Iedereen het recht heeft om vrijelijk zijn mening te uiten en te verspreiden in woord, geschrift en beeld, en om zich ongehinderd te informeren uit algemeen toegankelijke bronnen.’ Het artikel stelt verder dat ‘Persvrijheid en de vrijheid van verslaggeving door middel van radio-uitzendingen en films worden gewaarborgd’ en ‘Er zal geen censuur zijn’. En tot slot: ‘Er is vrijheid van kunsten, wetenschappen, onderzoek en onderwijs.’

Fraser is verre van de eerste die het zwijgen is opgelegd door het anticonstitutionele gedrag van staatsinstellingen zoals de uwe, zoals platforms als Archive of Silence uitvoerig en gedetailleerd hebben gedocumenteerd. (…) [O]p 12 april 2024, viel de Duitse politie het Palestijnse Congres in Berlijn binnen en arresteerde tientallen activisten en organisatoren. Een van de prominente sprekers, Ghassan Abu Sitta, een plastisch en reconstructief chirurg die vorig jaar gewonden in Gaza behandelde, werd op de Berlijnse luchthaven vastgehouden voor ondervraging en uiteindelijk de toegang tot het land ontzegd. Voormalig Grieks minister van Financiën en leider van de Democracy in Europe Movement 2025, Yanis Varoufakis, die online op het congres zou spreken, kreeg van het ministerie van Binnenlandse Zaken een Betätigungsverbot – een verbod om deel te nemen aan politieke activiteiten in Duitsland.

Volgens gegevens verzameld door journaliste Emily Dische-Becker is 30 procent van dergelijke voorbeelden van autoritaire censuur in Duitsland vandaag de dag gericht tegen schrijvers, academici en kunstenaars van Joodse afkomst. Dit alles ontvouwt zich terwijl daadwerkelijke antisemitische politieke partijen, zoals het Alternative für Deutschland (AfD) – waarvan de leiders het nazitijdperk hebben bestempeld als een ‘spikkeltje vogelpoep’ in de vermeende roemrijke geschiedenis van het land² – vrij spel hebben gekregen in het Duitse parlement en de media. Terwijl degenen die de feitelijke strijd tegen racisme, antisemitisme en hom*ofobie leiden het zwijgen wordt opgelegd, krijgt expliciet antisemitisme zonder enige belemmering voet aan de grond in het staatsapparaat. Sprekend als een burger van een land met een wrede koloniale geschiedenis en een gruwelijke collaboratie met het naziregime, moet ik u zeggen: u maakt nu deel uit van een klimaat waarin ‘nooit meer’ (nie wieder) is verworden tot ‘nu toch weer’ (jetz wieder).

U maakt nu deel uit van een klimaat waarin ‘nooit meer’ (nie wieder) is verworden tot ‘nu toch weer’ (jetz wieder).

Ik heb een lange relatie met Duitse culturele instellingen en collega-kunstenaars en cultuurwerkers. Ik heb veel geleerd van de kritische houding van de Berlijnse kunstgemeenschap gedurende deze jaren. Daarom doet het me pijn om samenwerkingen met Duitse instituten zoals de uwe af te wijzen, ook omdat ik vrees dat het isoleren van Duitse organisaties alleen maar zal betekenen dat mensen zoals u de controle verder zullen overnemen. Daarbij weet ik dat veel individuen die in uw organisatie en andere instellingen werken het fundamenteel oneens zijn met de huidige antisemitische en racistische censuurcampagne. Zovelen bevechten u op straat en achter de schermen, en ik ben solidair met hen.

En u moet ook inzien dat ik lang niet de enige ben: kunstenaars, culturele makers en professionals, academici en publieke intellectuelen in Duitsland en internationaal trekken massaal hun werk terug uit instituten zoals die van u, uit protest tegen de autoritaire wending die u propageert, uw falen om betekenisvolle artistieke en academische vrijheid te verdedigen, uw onwil om echt antisemitisme en structureel racisme te bestrijden. Want hoe kan ik, hoe kunnen wij het podium betreden, wanneer u en uw collega-institutionele medewerkers vinden dat u het recht heeft om degenen die zich vandaag uitspreken tegen genocide te censureren? Wij zullen niet spreken in afwezigheid van de stem van anderen.

Hoe dan ook zijn de kosten voor onze carrière en levensonderhoud uiteindelijk relatief. Relatief vergeleken met het wakker worden als een wees in Gaza of het moeten begraven van je kinderen. U staat aan de verkeerde kant van de geschiedenis, en ik kan me voorstellen dat het een vreselijke psychologische tol is om een muur op te trekken tussen uzelf en de realiteit van het antisemitische, racistische en moorddadige beleid dat u legitimeert. Maar weet dat u dat niet hoeft te doen. U kunt een van degenen zijn die de stilte doorbreken, die weigeren om deze cultuur van genocide-apologetisme nog langer in stand te houden.

Ik moet de nominatie die mij door uw instituut is gegeven afwijzen, maar de uitnodiging om u te voegen aan de kant van de geschiedenis die buigt naar gerechtigheid, blijft altijd open.

Hoogachtend,

Jonas Staal
Athene, 18 april 2024

Noten

1. Zie Nancy Fraser, interview met Hanno Hauenstein, ‘Nancy Fraser: Germany Canceled Me for Supporting Palastine’, Jacobin, 9 april 2024, https://jacobin.com/2024/04/nancy-fraser-germany-palestine-letter

2. Zie https://apnews.com/article/35a927e3ae954fa386a9e2406ae4439a